İKLİM
Holosen dönemin getirdiği ılıman iklim koşullarıyla birlikte topluluklar geniş nehir vadilerine yerleşmeye başlamışlardır. Bu dönemdegüneyden gelen topluluklar yerel halk ile karşılaşmış ve bu pirinç çiftçileri Yangtze Nehri vadisinin orta ve alt kısımlarına yerleşmişlerdir. Bu etkileşimin sonucunda bölgedeki yerel avcı - toplayıcı grupların yeni gelen toplumlara ve onların getirdiği şartlara entegre oldukları ve/veya yeni gelen üretim öğesine sahip olmayı reddedip yağmur ormanlarına çekildikleri düşünülmektedir.
ÇİNDE PİRİNÇ BULGULARI
Çin'in tarih öncesi çeltik tarım üç aşamadan oluşmaktadır.
Birinci aşama:
● Çeltik tarım sınırlı üretim ilk başlarında açık hava siteleri nehir kıyısında görünür.
● Modern etnoloji göre, tarım "kes-yak" ("slash-and-burn") idi.
● "İlk ekili pirinç" nin bu aşamada İşaretler kaba pirinç bazı yabani özellikleri vardı gösteriyor, ancak ekili pirinç sadece bir tür oldu, ama tohum seçimi ile gelişme göserdi.
Cishan Kültürü (8000-5500 BC) Neolitik yerleşmesi Sarı nehrin kuzeyinde kalmaktadır. Cishanda japonica çeşidi pirinç bulunmuştur.(prehistorik dönemde iki farklı pirinç türü görülmekte bunlar Indica ve japonica. Bu iki tür sadece Çin'e özgü ) Buradaki bulguların bir diğer önemi ise ele geçen alet buluntularıdır. Bunlar taş kürek, taş değirmenler (pirinç unu) ve taş oraklardır. Taş oraklar üzerinde yapılan analizler sonucunda ise oldukça düzgün olan izlerden hasadın kolayca yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca 500'den fazla depolama çukuru (7355BC +- 100) nun görülmesiyle tarımın mimari üzerindeki etkisi görülmekte . Bu çukurlarda daha çok darı depolanmıştır.(darı üretimi pirinç üretiminin ardından tarlaya ekilmesi bakımından önem taşıyan bir tahıl )(depolama çukurları artı ürün kavramıyla gelişmekte.)
Peiligang kültürü Cishan kültürünün güney komşusudur.Alet teknolojisi Cishanla aynıdır. Peiligang kültürünün en erken örneği olan Jiahu önemli bir yerleşim yeridir. Burada bulunan çanaklar üzerinden yapılan analizler sonucunda içinde pirincinde bulunduğu bir içecek tükettikleri bilinmekte. (Jiahu; ilk alkollü içecek (7000-6500 BC); yabani üzüm, pirinç, geyik dikeni ve bal ile yapılmış). Tarım ayrıca kültürlerin gelişmelerini hızlandırmış, pirinç tarımının erken örneklerinin görüldüğü Jiahu kültüründe 1000 sene sonra 'Jiahu sembolleri ' erken yazı sembolleri olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Hemudu Kültürü (5000-4500BC); Yapay ekili pirincin en erken örneği burada bulunmuştur. Bu kültürle beraber yerleşik köy yaşamının ortaya çıktığı bilinmektedir. Mimarisinde uzun bacaklı evlerin ortaya çıktığı görülür.(bu evlerin ortaya çıkmasında pirinç üretimi için nehire daha yakın oldukları düşüncesi?) Bu kültür aynı zamanda Antik Çin kültürünün gelişmesini sağlayan kültür olarak görülmektedir.
Zhejiang eyaletinde, Hemudu kültür bölgesinde pirinç üretimi M.Ö. 5000'lere tarihlenmektedir. Bulunan pirinç tanelerinin ehlileştirilmiş mi yoksa yabani mi olduğu kesin olarak tespit edilememekle birlikte, yabani oldukları tahmin edilmektedir.
Yangtze nehri civarında, Hemudu kültür bölgesinde yer alan Yuyao yerleşmesinde M.Ö.5500'lere tarihlenen kömürleşmiş pirinç taneleri bulunmuştur. Aynı toprak tabakaları içinde pirinç kabuklarının yanısıra, sap ve hayvan kemiklerinden yapılan, ahşap kollara bağlanmış 76 adet kürek bulundu. Bu keşif pirinç tarımına yönelik kesin kanıt sağladı.
M.Ö. 4000'e tarihlenen Majiabang kültüründeki bir katmanda 100 - 120cm derinlikte duvar temelleri, bir ev, kapıya uzanan yol ile birlikte mutfak, ateş yeri (ocak), pirinç ile çömlekler bulunmuştur. Hayvan kemikleri ve bol kül yığını ile 29 mezar yerleşmede tespit edilmiştir. 1 ile 20 metre uzaklıktaki yerleşimlerle kaplı 500m2 alanda fosil pirinç taneleri içeren 46 prehistorik pirinç tarlası bulunmuştur. Alanların boyutu 1.4 - 16m2 arası değişmektedir. Yuvarlak, yuvarlağa yakın dikdörtgen ya da düzensiz planlı alanlar olarak değişmektedir. Yüzey tabakası yumuşak koyu gri renk ve bataklık ile kaplıdır. Her pirinç alanı sarımsı beyaz renkli sırt ile çevrilidir. Sırtların çevresinde su seviyesini kontrol altına alan drenaj kanalları ve hendekler, sulama sistemleri bulunmuştur. Tarih öncesi pirinç opalleri sık sık pirinç tarlalarından ele geçmektedir. Pirinç taneleri tespiti genelde toprağın arazi dışında elenmesi ile olmaktadır. Pirince ek olarak saz ve darı ele geçmiştir. Buradaki pirinç taneleri yabani pirinç tanelerinden farklılık göstermektedir. Yapılan incelemeler ehlileştirilmiş pirinç olduğunu göstermektedir. Tarih öncesi pirinç tarlalarının üstünde 20 - 50cm arası başka bir kültür tabakası yükselmektedir. Hiç bir deniz kabuğu ya da balık kemiği bulunmaması şaşırtıcıdır.
Pirinç ekimi ile ilgili su taşımada kullanılan (kurak dönemlerde) çömlekler tarzı başka malzemeler de bulunmuştur. Pirinç tarlalarını düzlemek için muhtemelen eller ve ayakların yanı sıra, ahşap sopalar da kullanılmıştır. Kömürleşmiş pirinç artıkları hasat sonrası yakma işlemine işaret etmektedir. İlkbahar döneminde ise alandaki yabani otları öldürmek için suyun, pirinç tohumları ekilmiş alanlara doğrudan hendek üzerinden yönlendirildiğini göstermektedir.
Yangtze Nehri civarında yer alan başka bir yerleşme olan Chuo - dunshan kazısında bulunan pirinç bulguları ise M.Ö. 5370'e tarihlenmektedir. 2003 yılında kazısı yapılan, Yangtze Nehri deltasında yer alan, Chuo-dun-shan yerleşmesinde 100 - 103cm derinlikteki çeltik tarlalarından M.Ö. 5000 yıllarına tarihlenen kömürleşmiş pirinç taneleri ele geçmiştir.
Pirinç bulguları analizlerinde başlıca 3 yöntem uygulanmaktadır. Bunlar; 1-) Mikroskobik analiz yöntemi kullanılarak pirinç opal yoğunluğu tespiti.
2-) C14 ile radyoaktif yoğunluk tespiti
3-) Karbonize pirinç taneleri ve tarihöncesi sulu pirinç topraklarından alınan demineralize toprak incelenmesi.
Darı ile beraber bölgedeki diğer bitkilere oranla yüksek bir protein oranına (%7) sahip olan pirinç, uzakdoğu toplumlarının gelişiminde oldukça etkili olmuş, kültürlerinde önemli bir yere sahip olmuştur. Günümüzde çoğunlukla çeltik tarlalarında yetiştirilen pirincin arkeolojik kalıntıları tarihöncesi dönemde “iyi korunagelebileceği” tarihöncesi çeltik tarlalarında bulunmaktadır. Bu tarlalar muhtemelen, bahar aylarında Tibet platosunda eriyen karlar sebebiyle taşan nehirler veya yine bu dönemde başlayan bölgesel muson yağmurlarının kazılan hendekler üzerinden çeltik tarlalarına yönlendirilmeleriyle suyla doldurulmaktalardı. Doğada yabani şekilde de varolabilen pirincin tarımında uygulanan bu yöntem, ürün/alan oranını arttırmasına rağmen ürün/emek oranını arttırmamaktadır. Günümüzde Fukuoka'nın kağıda döktüğü, tohumları toprağa serpip üzerine de malç olarak pirinç ve darı sapı atılmasıyla uygulanan yöntem de son derece verimli olmakla beraber dönem içerisinde de tarlayla ilgilenilmesini zorunlu kılmaz. Verimliliği arttırmak için kullanılan bir diğer yöntem ise; tarımı önceleri başka bölgelerde yapılmış olan darının, sonbaharda hasadı yapılmış pirinç tarlalarına ekilmesiyle uygulanır. Halihazırda verimlileşmiş toprakta daha iyi yetişen darı da bu verimliliği arttırır; ayrıca halihazırda ıslak olan toprağa ekilen darı, sonbahara nazaran daha kurak olan kış ikliminde daha az sulama ister. En eski olarak M.Ö.
5000lere tarihlenen tarlalarda hem pirinç hem darı kalıntıları bulunmaktadır. Yine M.Ö. 5000lerde ilk tarım aletleri kullanılmıştır. İlk kullanım izleri M.Ö. 9500lere, genetik değişimi ise M.Ö. 11500lere kadar tarihlenen pirinci erken dönemlerde elde etmek isteyen insanların, uygun aletler olmadan çeltik tarlası için çukur ve hatta belki onu destekleyecek hendekler açmaktansa, çevrelerindeki pirinç bitkilerinin korumaya almak ve tohumları toprağa serpmek suretiyle bir nevi ön tarım yapmış olmaları çok daha olasıdır.
Zhao, Z., “New data and new issues for the study of origin of rice agriculture in China”,
2010 Archaeological and Anthropological Sciences, Sayı: 2, Syf: 99 - 105
Fuller, D.Q., Y. Sato, C. Castillo ve diğerleri, “Consilience of genetics and
2005 archaebotaniy in the entagled history of rice”, Archaeological and
● Çeltik tarım sınırlı üretim ilk başlarında açık hava siteleri nehir kıyısında görünür.
● Modern etnoloji göre, tarım "kes-yak" ("slash-and-burn") idi.
● "İlk ekili pirinç" nin bu aşamada İşaretler kaba pirinç bazı yabani özellikleri vardı gösteriyor, ancak ekili pirinç sadece bir tür oldu, ama tohum seçimi ile gelişme göserdi.
İkinci aşama: İkinci aşama, üst, orta ve alt Yangtze üzerindeki Hemudu ve Daxi kültürünü ve Majiabing kültürünü temsil eder. İlk aşama aşağıdaki tarım özelliklere sahiptir:
● Çeltik tarım ekonomisinde yükseliş oldu.
● Hemedu da bulunan 4 tam pirinç tanelerinin Analizi sonucunda orada yetiştirildi gösterir ve indica çeltik ekimi olduğunu göstermektedir.
Üçüncü aşama: tarım yepyeni bir aşamaya atladı.
Bu sentez üç aşamada Çin'in tarih öncesi çeltik tarımı analiz eder. 8500BC, Erken Neolitik Dönem ilk sedimanter yerleşmeler olarak görülür ve Çin kendi içinde 4 bölgeye ayrılır. Kuzeydoğu Çin, Kuzey Çin, Orta ve aşağı Yantgze. Erken Neolitik dönemde ehlileştirme yok.
En erken karbonize pirinç bulgularına (8200-7800BC) Pengtoushan kültüründe (Yantgze nehri ortası, Hunan Kuzeybatısı) rastlıyoruz fakat üretim aletleri bu tarih aralığında bulunmuyor. Bu da o tarihlerde kuru tarım ile elde edilen pirinç olduğunu göstermektedir. Pengtoushan kültüründe ehlileşmiş karbonize pirinç bulgusu 7500-6100BC ye tarihlendirilmektedir. (kuru tarım: pirinç doğal hayatta yabani olarak var olması. Islak tarım:pirinç üzerinde ehlileşmenin kesin göstergesi)
Bashidang, Peiligang ve Cishan kültürleri Pengtoushan kültüründen en çok etkilenen diğer kültürlerdir.
Bashidang kültürü Pengtoushan kültürünün ikinci yarısında evre paralel, 8000 yıl öncesine geri izlenebilmektedir. Burada karbonize pirinç buluntular ele geçmiştir.
● Çeltik tarım ekonomisinde yükseliş oldu.
● Hemedu da bulunan 4 tam pirinç tanelerinin Analizi sonucunda orada yetiştirildi gösterir ve indica çeltik ekimi olduğunu göstermektedir.
Üçüncü aşama: tarım yepyeni bir aşamaya atladı.
Bu sentez üç aşamada Çin'in tarih öncesi çeltik tarımı analiz eder. 8500BC, Erken Neolitik Dönem ilk sedimanter yerleşmeler olarak görülür ve Çin kendi içinde 4 bölgeye ayrılır. Kuzeydoğu Çin, Kuzey Çin, Orta ve aşağı Yantgze. Erken Neolitik dönemde ehlileştirme yok.
En erken karbonize pirinç bulgularına (8200-7800BC) Pengtoushan kültüründe (Yantgze nehri ortası, Hunan Kuzeybatısı) rastlıyoruz fakat üretim aletleri bu tarih aralığında bulunmuyor. Bu da o tarihlerde kuru tarım ile elde edilen pirinç olduğunu göstermektedir. Pengtoushan kültüründe ehlileşmiş karbonize pirinç bulgusu 7500-6100BC ye tarihlendirilmektedir. (kuru tarım: pirinç doğal hayatta yabani olarak var olması. Islak tarım:pirinç üzerinde ehlileşmenin kesin göstergesi)
Bashidang, Peiligang ve Cishan kültürleri Pengtoushan kültüründen en çok etkilenen diğer kültürlerdir.
Bashidang kültürü Pengtoushan kültürünün ikinci yarısında evre paralel, 8000 yıl öncesine geri izlenebilmektedir. Burada karbonize pirinç buluntular ele geçmiştir.
Cishan Kültürü (8000-5500 BC) Neolitik yerleşmesi Sarı nehrin kuzeyinde kalmaktadır. Cishanda japonica çeşidi pirinç bulunmuştur.(prehistorik dönemde iki farklı pirinç türü görülmekte bunlar Indica ve japonica. Bu iki tür sadece Çin'e özgü ) Buradaki bulguların bir diğer önemi ise ele geçen alet buluntularıdır. Bunlar taş kürek, taş değirmenler (pirinç unu) ve taş oraklardır. Taş oraklar üzerinde yapılan analizler sonucunda ise oldukça düzgün olan izlerden hasadın kolayca yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca 500'den fazla depolama çukuru (7355BC +- 100) nun görülmesiyle tarımın mimari üzerindeki etkisi görülmekte . Bu çukurlarda daha çok darı depolanmıştır.(darı üretimi pirinç üretiminin ardından tarlaya ekilmesi bakımından önem taşıyan bir tahıl )(depolama çukurları artı ürün kavramıyla gelişmekte.)
Peiligang kültürü Cishan kültürünün güney komşusudur.Alet teknolojisi Cishanla aynıdır. Peiligang kültürünün en erken örneği olan Jiahu önemli bir yerleşim yeridir. Burada bulunan çanaklar üzerinden yapılan analizler sonucunda içinde pirincinde bulunduğu bir içecek tükettikleri bilinmekte. (Jiahu; ilk alkollü içecek (7000-6500 BC); yabani üzüm, pirinç, geyik dikeni ve bal ile yapılmış). Tarım ayrıca kültürlerin gelişmelerini hızlandırmış, pirinç tarımının erken örneklerinin görüldüğü Jiahu kültüründe 1000 sene sonra 'Jiahu sembolleri ' erken yazı sembolleri olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Hemudu Kültürü (5000-4500BC); Yapay ekili pirincin en erken örneği burada bulunmuştur. Bu kültürle beraber yerleşik köy yaşamının ortaya çıktığı bilinmektedir. Mimarisinde uzun bacaklı evlerin ortaya çıktığı görülür.(bu evlerin ortaya çıkmasında pirinç üretimi için nehire daha yakın oldukları düşüncesi?) Bu kültür aynı zamanda Antik Çin kültürünün gelişmesini sağlayan kültür olarak görülmektedir.
Zhejiang eyaletinde, Hemudu kültür bölgesinde pirinç üretimi M.Ö. 5000'lere tarihlenmektedir. Bulunan pirinç tanelerinin ehlileştirilmiş mi yoksa yabani mi olduğu kesin olarak tespit edilememekle birlikte, yabani oldukları tahmin edilmektedir.
Yangtze nehri civarında, Hemudu kültür bölgesinde yer alan Yuyao yerleşmesinde M.Ö.5500'lere tarihlenen kömürleşmiş pirinç taneleri bulunmuştur. Aynı toprak tabakaları içinde pirinç kabuklarının yanısıra, sap ve hayvan kemiklerinden yapılan, ahşap kollara bağlanmış 76 adet kürek bulundu. Bu keşif pirinç tarımına yönelik kesin kanıt sağladı.
M.Ö. 4000'e tarihlenen Majiabang kültüründeki bir katmanda 100 - 120cm derinlikte duvar temelleri, bir ev, kapıya uzanan yol ile birlikte mutfak, ateş yeri (ocak), pirinç ile çömlekler bulunmuştur. Hayvan kemikleri ve bol kül yığını ile 29 mezar yerleşmede tespit edilmiştir. 1 ile 20 metre uzaklıktaki yerleşimlerle kaplı 500m2 alanda fosil pirinç taneleri içeren 46 prehistorik pirinç tarlası bulunmuştur. Alanların boyutu 1.4 - 16m2 arası değişmektedir. Yuvarlak, yuvarlağa yakın dikdörtgen ya da düzensiz planlı alanlar olarak değişmektedir. Yüzey tabakası yumuşak koyu gri renk ve bataklık ile kaplıdır. Her pirinç alanı sarımsı beyaz renkli sırt ile çevrilidir. Sırtların çevresinde su seviyesini kontrol altına alan drenaj kanalları ve hendekler, sulama sistemleri bulunmuştur. Tarih öncesi pirinç opalleri sık sık pirinç tarlalarından ele geçmektedir. Pirinç taneleri tespiti genelde toprağın arazi dışında elenmesi ile olmaktadır. Pirince ek olarak saz ve darı ele geçmiştir. Buradaki pirinç taneleri yabani pirinç tanelerinden farklılık göstermektedir. Yapılan incelemeler ehlileştirilmiş pirinç olduğunu göstermektedir. Tarih öncesi pirinç tarlalarının üstünde 20 - 50cm arası başka bir kültür tabakası yükselmektedir. Hiç bir deniz kabuğu ya da balık kemiği bulunmaması şaşırtıcıdır.
Pirinç ekimi ile ilgili su taşımada kullanılan (kurak dönemlerde) çömlekler tarzı başka malzemeler de bulunmuştur. Pirinç tarlalarını düzlemek için muhtemelen eller ve ayakların yanı sıra, ahşap sopalar da kullanılmıştır. Kömürleşmiş pirinç artıkları hasat sonrası yakma işlemine işaret etmektedir. İlkbahar döneminde ise alandaki yabani otları öldürmek için suyun, pirinç tohumları ekilmiş alanlara doğrudan hendek üzerinden yönlendirildiğini göstermektedir.
Yangtze Nehri civarında yer alan başka bir yerleşme olan Chuo - dunshan kazısında bulunan pirinç bulguları ise M.Ö. 5370'e tarihlenmektedir. 2003 yılında kazısı yapılan, Yangtze Nehri deltasında yer alan, Chuo-dun-shan yerleşmesinde 100 - 103cm derinlikteki çeltik tarlalarından M.Ö. 5000 yıllarına tarihlenen kömürleşmiş pirinç taneleri ele geçmiştir.
Pirinç bulguları analizlerinde başlıca 3 yöntem uygulanmaktadır. Bunlar; 1-) Mikroskobik analiz yöntemi kullanılarak pirinç opal yoğunluğu tespiti.
2-) C14 ile radyoaktif yoğunluk tespiti
3-) Karbonize pirinç taneleri ve tarihöncesi sulu pirinç topraklarından alınan demineralize toprak incelenmesi.
Darı ile beraber bölgedeki diğer bitkilere oranla yüksek bir protein oranına (%7) sahip olan pirinç, uzakdoğu toplumlarının gelişiminde oldukça etkili olmuş, kültürlerinde önemli bir yere sahip olmuştur. Günümüzde çoğunlukla çeltik tarlalarında yetiştirilen pirincin arkeolojik kalıntıları tarihöncesi dönemde “iyi korunagelebileceği” tarihöncesi çeltik tarlalarında bulunmaktadır. Bu tarlalar muhtemelen, bahar aylarında Tibet platosunda eriyen karlar sebebiyle taşan nehirler veya yine bu dönemde başlayan bölgesel muson yağmurlarının kazılan hendekler üzerinden çeltik tarlalarına yönlendirilmeleriyle suyla doldurulmaktalardı. Doğada yabani şekilde de varolabilen pirincin tarımında uygulanan bu yöntem, ürün/alan oranını arttırmasına rağmen ürün/emek oranını arttırmamaktadır. Günümüzde Fukuoka'nın kağıda döktüğü, tohumları toprağa serpip üzerine de malç olarak pirinç ve darı sapı atılmasıyla uygulanan yöntem de son derece verimli olmakla beraber dönem içerisinde de tarlayla ilgilenilmesini zorunlu kılmaz. Verimliliği arttırmak için kullanılan bir diğer yöntem ise; tarımı önceleri başka bölgelerde yapılmış olan darının, sonbaharda hasadı yapılmış pirinç tarlalarına ekilmesiyle uygulanır. Halihazırda verimlileşmiş toprakta daha iyi yetişen darı da bu verimliliği arttırır; ayrıca halihazırda ıslak olan toprağa ekilen darı, sonbahara nazaran daha kurak olan kış ikliminde daha az sulama ister. En eski olarak M.Ö.
5000lere tarihlenen tarlalarda hem pirinç hem darı kalıntıları bulunmaktadır. Yine M.Ö. 5000lerde ilk tarım aletleri kullanılmıştır. İlk kullanım izleri M.Ö. 9500lere, genetik değişimi ise M.Ö. 11500lere kadar tarihlenen pirinci erken dönemlerde elde etmek isteyen insanların, uygun aletler olmadan çeltik tarlası için çukur ve hatta belki onu destekleyecek hendekler açmaktansa, çevrelerindeki pirinç bitkilerinin korumaya almak ve tohumları toprağa serpmek suretiyle bir nevi ön tarım yapmış olmaları çok daha olasıdır.
Kaynakça:
Zhao, Z., “New data and new issues for the study of origin of rice agriculture in China”,
2010 Archaeological and Anthropological Sciences, Sayı: 2, Syf: 99 - 105
Fuller, D.Q., Y. Sato, C. Castillo ve diğerleri, “Consilience of genetics and
2005 archaebotaniy in the entagled history of rice”, Archaeological and
Anthropological Sciences, Sayı: 2, Syf: 115, 131
Higham, C., “Hunter - Gatherers in Southest Asia: From Prehistory to the Present”,
2013 DigitalCommons@WayneState, Sayı: 85
Higham, C., “Hunter - Gatherers in Southest Asia: From Prehistory to the Present”,
2013 DigitalCommons@WayneState, Sayı: 85
Cao, Z. H., J. L. Ding, Z. Y. Hu ve diğerler, “Ancient paddy soils from the Neolithic age 2006 in China’s Yangtze River Delta”, Naturwissenschaften, Sayı: 93
Bellwood, P., R. Gillespie, G. B. Thompson ve diğerleri, “New Dates for Prehistoric 1992 Asian Rice”, Hawaii, Asian Perspectives, Sayı: 31, Syf: 161 - 170
Wenming, Y., “China’s Earliest Rice Argiculture Remains”, Çin, Indo - Pacific
1991 PrehistoryAssociation Bulletin, Sayı: 10 Syf: 118 - 126
Xingcan, C., “On The Earliest Evidence for Rice Cultivation in China”, Çin, Indo -
1999 Pacific Prehistory Association Bulletin, Sayı: 18, Syf: 81 - 94
Fuller, D. Q., A. Weisskopf, “The Early Rice Project: From Domestication to Global
2011 Warming”, Archaeology International, Sayı: 13, Syf: 44 - 51
XiaoQiang, L., X. Zhou, Z. HongBin ve diğerleri, “The record of cultivated rice from
2007 archaeobiological evidence in northwestern China 5000 years ago”,
Çin, Chinese Science Bulletin, Sayı: 52, Syf: 1352 - 1378
Scarre, C. (Ed.), The Human Past; World Prehistory & the Development of Human
2005 Societies, Londra, Thomas & Hudson LTD
Cohen,D:J., ‘Çin’de Tarımın Başlangıcı’, Current Anthropogy,Wenner-Gren Foundation 2013 for Anthropological Research, The University of Chicago Press, s:406 syf:173
Stark, M.T. (Ed.), Archaeology of Asia, Willey-Blackwell, syf: 8.
2005
Allan, S., Kwang-chih Cang, P. Xu, L. Lu, The Formation of Chinese Civilization,Yale
2005 University
Bellwood, P., R. Gillespie, G. B. Thompson ve diğerleri, “New Dates for Prehistoric 1992 Asian Rice”, Hawaii, Asian Perspectives, Sayı: 31, Syf: 161 - 170
Wenming, Y., “China’s Earliest Rice Argiculture Remains”, Çin, Indo - Pacific
1991 PrehistoryAssociation Bulletin, Sayı: 10 Syf: 118 - 126
Xingcan, C., “On The Earliest Evidence for Rice Cultivation in China”, Çin, Indo -
1999 Pacific Prehistory Association Bulletin, Sayı: 18, Syf: 81 - 94
Fuller, D. Q., A. Weisskopf, “The Early Rice Project: From Domestication to Global
2011 Warming”, Archaeology International, Sayı: 13, Syf: 44 - 51
XiaoQiang, L., X. Zhou, Z. HongBin ve diğerleri, “The record of cultivated rice from
2007 archaeobiological evidence in northwestern China 5000 years ago”,
Çin, Chinese Science Bulletin, Sayı: 52, Syf: 1352 - 1378
Scarre, C. (Ed.), The Human Past; World Prehistory & the Development of Human
2005 Societies, Londra, Thomas & Hudson LTD
Cohen,D:J., ‘Çin’de Tarımın Başlangıcı’, Current Anthropogy,Wenner-Gren Foundation 2013 for Anthropological Research, The University of Chicago Press, s:406 syf:173
Stark, M.T. (Ed.), Archaeology of Asia, Willey-Blackwell, syf: 8.
2005
Allan, S., Kwang-chih Cang, P. Xu, L. Lu, The Formation of Chinese Civilization,Yale
2005 University
Lu, H., J. Zhang, K. Liu ve diğerleri, “Earliest domestication of common millet 2009 (Panicum miliaceum) in East Asia extended to 10,000 years ago”, Argicultural
origins in North China pushed back to the Pleistocene - Holocene Boundry,
sayı: 6
http://www.hnmuseum.com/hnmuseum/eng/whatson/exhibition/kg_3.jsp
http://www.penn.museum/sites/biomoleculararchaeology/?page_id=247
http://www.china.org.cn/e-gudai/2.htm
origins in North China pushed back to the Pleistocene - Holocene Boundry,
sayı: 6
http://www.hnmuseum.com/hnmuseum/eng/whatson/exhibition/kg_3.jsp
http://www.penn.museum/sites/biomoleculararchaeology/?page_id=247
http://www.china.org.cn/e-gudai/2.htm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder